W placówkach Montessori na półkach zamiast zabawek znajdują się specjalne pomoce rozwojowe. Większość z tych pomocy została opracowana przed stuleciem przez samą Marię Montessori. Materiały te w prawie identycznej formie służą dzieciom do dziś. Pomoce Montessori są to specjalnie wyselekcjonowane zestawy elementów, których celem jest nauka jednej konkretnej umiejętności lub przyswojenie jednego pojęcia. Mówimy tu o tzw. izolacji trudności. Oznacza to, że każdy zestaw ma swoje dokładnie sprecyzowane przeznaczenie. Aby materiał spełniał swój rozwojowy cel, musi też być używany w bardzo konkretny sposób. Dlatego ważne jest, aby każdy nauczyciel pracujący z dziećmi metodą Montessori był odpowiednio wyszkolony. Bardzo istotne w pracy z pomocami Montessori jest też to, że pierwsze użycie przez dziecko danej pomocy wymaga od nauczyciela dokładnej prezentacji sposobu pracy z tym materiałem. Dorosły musi wiedzieć kiedy, oraz w jaki sposób daną pomoc dziecku zaprezentować aby dało to jego podopiecznemu jak najwięcej korzyści.
Pomoce Montessori zostały w taki sposób opracowane, aby posiadały tzw. wewnętrzną kontrolę błędu. Jest to zawarta w danym materiale rozwojowym charakterystyczna cecha, umożliwiająca dziecku samodzielne sprawdzenie poprawności wykonanej przez siebie pracy. Może być to kontrola wynikająca z budowy danej pomocy, np. niepasujący do otworu cylinder lub kontrola sensoryczna – pozwalająca dziecku doświadczyć błędu jego zmysłami, np. rozlana woda czy rozsypana kasza. Kontrola błędu umożliwia dziecku dążenie do samodzielności, autokorekty i budowania poczucia własnej wartości. Dziecko nie jest wtedy uzależnione w ocenie poprawności wykonania zadania od nauczyciela. Jest w stanie samodzielnie zaobserwować błędy w swojej pracy (dążąc do ich poprawy) lub ich brak.
Każdy materiał Montessori powinien być bardzo estetycznie wykonany. W większości są to przedmioty z drewna. Pomoce posiadają tzw. punkt zainteresowania, czyli charakterystyczną cechę, której głównym celem jest przyciągnięcie uwagi dziecka. Punkt zainteresowania skupia koncentrację dziecka na danym materiale i zachęca je do działania.
Potęga Metody Montessori tkwi także w tym, że wiele niezwykle interesujących pomocy rozwojowych można zrobić samemu w domu. Na blogu oraz na moich kanałach społecznościowych będą pojawiać się inspiracje do tworzenia takich pomocy. Poniżej znajdziesz po kilka przykładów pomocy z poszczególnych działów montessoriańskiej edukacji.
Dział ten można podzielić na kilka podgrup. Są to: Mała Motoryka, Samoobsługa, Dbanie o Otoczenie, Grzeczność i Dobre Wychowanie oraz tzw. Lekcja Ciszy. Pomoce z tego działu przygotowane są już dla dzieci od 2,5 roku życia i wspierają ich rozwój pod względem dużej i małej motoryki. Nastawione są na wzmacnianie dziecięcej koncentracji, koordynacji oko-ręka i wspierają dziecko w nauce samodzielności. Dzięki pomocom z Małej Motoryki ręka dziecka przyswaja chwyt pęsetowy i utrwala porządek od lewej do prawej. Elementy te są niezbędne na późniejszym etapie podczas nauki pisania.
Sensoryka
Maria Montessori twierdziła, że “w intelekcie nie ma nic, co nie zaistniałoby wcześniej w zmysłach”. Dlatego też dział Sensoryki jest niezwykle istotnym wstępem do nauki matematyki, ale także pisania. Na pomocach z działu Sensoryki dziecko rozwija i kształuje swoje zmysły – wzrok, dotyk, węchu, smak i słuch.
Matematyka
Zanim dziecko pozna abstrakcyjne pojęcia liczb oraz działania na nich, pracuje z tzw. konkretem. Są to takie materiały, z którymi dziecko może pracować używając zmysłów. Dzieci w placówkach Montessori bardzo często uczą się dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia w zakresie liczb do 9999. Materiał matematyczny w Metodzie Montessori jest bardzo bogaty i pozwala dziecku na rozwijanie umiejętności matematycznych w sposób łatwy i harmonijny. Sprawia przy tym dzieciom mnóstwo radości i satysfakcji.
Pomoce językowe w Metodzie Montessori można przyporządkować do kilku podgrup: Wzbogacanie Słownictwa, Przygotowanie Umysłu, Pisanie, Czytanie oraz Gramatyka. Dziecko uczęszczające do placówki Montessori, w zależności od indywidualnych warunków, już przed przed pójściem do szkoły pisze i czyta proste teksty. Nauka języka odbywa się stopniowo, zaczynając od prostych gier dźwiękowych przygotowujących umysł dziecka do nauki liter, a następnie pisania i czytania. W Metodzie Montessori umiejętność czytania poprzedzona jest opanowaniem przez dziecko pisma.
Kultura
Dziecko jest częścią świata i ma na niego wpływ. Celem działu Kultury jest pokazanie dziecku świata, w którym żyje oraz jego miejsca we Wszechświecie. Dział Kultury nazywany jest również Edukacją Kosmiczną, a w jego skład wchodzą następujące zakresy tematyczne: Geografia (m.in. topografia, zjawiska atmosferyczne, państwa oraz flagi), Przyroda (zoologia i botanika), Historia oraz Kultura (w kontekście społecznym). Wszelkie prezentacje w tym dziale odbywają się wg zasady “od ogółu do szczegółu”, czyli najpierw prezentowany jest pewien obraz całości (np. Ziemia), po którym stopniowo przedstawiane są bardziej szczegółowe pojęcia.
Fot. Canva Pro