Cieszę się, że pojęcie „Montessori” pojawia się coraz częściej w dyskusji na temat edukacji. Montessori to przede wszystkim nazwisko jednej z najwybitniejszych kobiet w historii. Maria Montessori dzięki opracowaniu przełomowej koncepcji pedagogicznej, zrewolucjonizowała pogląd na dziecięcą edukację (notka na blogu o Marii Montessori jest tutaj). Cieszę się z każdej prowadzonej obecnie dyskusji, mającej na celu poprawę stanu rzeczy w polskim systemie edukacji. Jako Nauczyciel Montessori bardzo doceniam fakt, że w wielu miejscowościach powstają przedszkola i szkoły twierdzące, że kierują się pedagogiką, bądź elementami pedagogiki Montessori. Biję brawo, jeśli jest to autentyczne i oferta takich placówek czerpie właściwe elementy tej metody. Chciałabym, aby wykorzystywanie hasła „Montessori” nie było jedynie marketingowym zabiegiem w celu podbicia opłaty czesnego, lecz aby szła za tym także prawdziwa refleksja na temat wychowania. Jestem przekonana, że wszystkim Rodzicom zależy na jakości kształcenia ich dzieci. Jeśli Rodzice mają więc wybór placówek edukacyjnych w swoich miejscowościach, to niech podejmują świadome i dobre decyzje. Celem tego wpisu jest przedstawienie wybranych, najważniejszych elementów wyróżniających autentyczne miejsce zorganizowane zgodnie z założeniami metody Marii Montessori. Elementy zawarte w poniższych akapitach pozwolą w mojej ocenie odróżnić prawdziwe placówki Montessori od „przebierańców”.
Najważniejszy okres w życiu to nie czas studiów uniwersyteckich, ale pierwszy okres, od urodzenia do szóstego roku życia
Maria Montessori
Otoczenie dziecka – klasa Montessori
Sala w placówce Montessori na pierwszy rzut oka pod wieloma względami różni się od przestrzeni konwencjonalnego przedszkola. Klasa powinna być przestronna i jasna. Na dostosowanych do wzrostu dzieci meblach znadują się starannie dobrane i łatwo dostępne materiały rozwojowe, tzw. pomoce Montessori. Są one posortowane wg konkretnych działów wyznaczonych przez założenia Metody (tj. Życie codzienne, Sensoryka, Matematyka, Język i Kultura). Sala utrzymana jest w duchu prostoty – a w zależności od miejsca, gdzie znajduje się przedszkole, może nawiązywać np. do stylu skandynawskiego. W sali Montessori znajdować będzie się również przestrzeń służąca uwrażliwianiu dzieci na naturę, np. rośliny doniczkowe lub kwiaty. Natomiast to, czego z pewnością tam być nie powinno, to wizualny chaos i nieporządek organizacyjny. W sali Montessori każdy przedmiot ma swoje miejsce i przeznaczenie. Pedagogika Montessori proponuje mnóstwo wartościowych materiałów rozwojowych, stanowiących doskonałą alternatywę dla wszechobecnych w innych miejscach plastikowych aut czy lalek.
Pomoce rozwojowe
W placówkach Montessori dzieci korzystają z dostępnych tam pomocy rozwojowych, tzw. pomocy Montessori. Są to specjalnie opracowane zestawy przedmiotów służących doskonaleniu konkretnych umiejętności u dzieci. Wiele z nich zostało opracowanych przez samą twórczynię metody ponad sto lat temu. W Montessori mówimy, że dzieci pracują z takimi materiałami. Słowo „praca” wyraża tu szacunek do wykonywanych przez dzieci aktywności, w tym również ich zabawy. Praca prowadzi dziecko do samodzielności, budowania więzi z innymi ludźmi oraz nadaje sens jego działaniom. Pomoce Montessori są przedmiotami o wysokiej jakości i często wykonane są z drewna. Skupiają się na pojedynczej właściwości danego materiału – np. jego kształcie, kolorze czy wielkości. Dzięki temu dziecko uczy się na danym materiale jednego, konkretnego zagadnienia. Siłą montessoriańskich pomocy jest ich prostota. Materiałami Montessori mogą być również zestawy przygotowane własnoręcznie przez Nauczyciela. Pomoce takie zachęcają dziecko do aktywności. Istotną cechą montessoriańskiego materiału jest to, że jest on łatwo dostępny dla dziecka oraz występuje w jednym egzemplarzu w klasie. Materiały Montessori posiadają tzw. kontrolę błędu, czyli charakterystyczną cechę, umożliwiającą dziecku sprawdzenie poprawności wykonanej przez siebie pracy. Dziecko nie jest wtedy uzależnione od oceny Nauczyciela. Może ono samo zaobserwować i poprawić niedoskonałości swojej pracy oraz wyciągnąć z niej odpowiednie wnioski. Obecność w klasie dobrze wyszkolonego Nauczyciela Montessori jest jednak kluczowa. Nauczyciel taki będzie potrafił zaprezentować dziecku poprawny sposób korzystania z danej pomocy i korygować, jeśli dziecko używa pomocy niezgodnie z jej przeznaczeniem.
Samodzielność w Montessori
W przeciwieństwie do tradycyjnego nauczania w formie wykładowej, gdzie nauczyciel mówi a klasa słucha, w Montessori główny akcent położony jest na samodzielną naukę dziecka poprzez działanie i ruch. Charakteryzując pracę dziecka w przedszkolu Montessori zwróćmy uwagę, że w ramach zaplanowanej w ciągu dnia własnej aktywności, dziecko ma możliwość samodzielnego wyboru materiału Montessori oraz miejsca w sali do pracy z tym materiałem. Dziecko może używać pomocy tak długo jak chce, ale z szacunkiem i zgodnie z jej przeznaczeniem. Po zakończeniu pracy odkłada pomoc na miejsce. Charakterystycznym elementem w Montessori jest sprzyjający porządkowi dywanik, na którym może odbywać się taka praca. Dziecko może pracować indywidualnie i nie jest zmuszane do tego, aby dzielić się wybranym przez siebie materiałem Montessori z innym dzieckiem. Innymi słowy – dziecko posiada swobodę, aby w ramach ustalonych i wypracowanych wcześniej zasad, wykonywać interesującą je pracę. Dziecko ma naturalną potrzebę, aby w samodzielny i spontaniczny sposób uczyć się przez swoje własne aktywności. Dzięki temu, że nauka oparta jest na ruchu i powtarzaniu w kontrolowany sposób pewnych czynności, dziecko rozwija zarówno swoją dużą motorykę (sprawne poruszanie się), ale też motorykę małą (precyzję ruchu dłoni czy chwyt pęsetowy niezbędny w przyszłości do prawidłowego trzymania narzędzia pisarskiego). Rolą Nauczyciela w takim środowisku jest uważne obserwowanie pracy dzieci i stanie na straży zasad dobrego wychowania i dyscypliny. Nauczyciel ma też eliminować trudności ograniczające samodzielną i spontaniczną działalność jego podopiecznych. Metoda Marii Montessori zakłada, że dziecko jest już od samego urodzenia zainteresowane otaczającym je światem i czynnościami wykonywanymi w jego otoczeniu. Dlatego też dzieci motywowane są do samodzielności. Na przykład: dzieci nakrywają same do posiłku, a po skończonym jedzeniu sprzątają po sobie. Dzieci dbają też o porządek w klasie oraz podlewają rośliny. Dzięki takiemu wsparciu w przedszkolu i w domu młody człowiek będzie posiadał umiejętności niezbędne na w późniejszych etapach życia.
Każda niepotrzebna pomoc jest przeszkodą w rozwoju dziecka.
Maria Montessori
Zróżnicowane wiekowo grupy
W montessoriańskiej grupie młodsze i starsze dzieci przebywają w ciągu dnia razem. Wiekowe zróżnicowanie grupy wynika z wyodrębnionych w metodzie Montessori 3-letnich cykli nauczania (dla grup przedszkolnych jest to 3-6 lat), które wraz z opracowanymi dla nich zestawami materiałów i praktyk, stanowią o jakości pracy z dziećmi. Zorganizowanie pracy w taki sposób ma bardzo wymierne i pozytywne skutki dla wszystkich członków przedszkolnej społeczności. Wspierane jest wzajemne uczenie się dzieci od siebie nawzajem oraz uczenie się poprzez pomoc innym. Starsze dzieci rozwijają umiejętności empatii, ale także doskonalą własne nabyte już umiejętności praktyczne poprzez demonstrowanie ich młodszym kolegom. Młodsze dzieci dzięki temu nawiązują bliższe relacje z dziećmi starszymi, aby w późniejszym okresie stać się równie pomocnymi kolegami.
Grzeczność i dobre wychowanie
W placówce Montessori panuje atmosfera szacunku do indywidualności każdego dziecka oraz do każdej osoby dorosłej przebywającej w tej społeczności. Niezwykle istotna jest tutaj rola Nauczycieli, którzy modelują zachowania dzieci poprzez dawanie przykładu. To samo zadanie stoi oczywiście także przed Rodzicami. W placówce Montessori celebrujemy z dziećmi powitania na początek dnia i pożegnania na jego koniec. Co warte podkreślenia, zwroty grzecznościowe wypowiadane są ze szczególną emfazą, tak aby zostały dobrze zapamiętane. Najważniejsze jednak w kształtowaniu zachowań jest wspomniane wcześniej ich modelowanie. Warto zwrócić uwagę, w jaki sposób w przestrzeni przedszkola komunikują się między sobą dorośli. Jeśli mówią do siebie spokojnym tonem, używając cichego głosu i zwrotów grzecznościowych, to dzieci poprzez naśladownictwo tych zachowań, również będą między sobą tak rozmawiać. W dobrze zorganizowanych klasach Montessori panuje cisza, która niezwykle sprzyja koncentracji dzieci podczas ich samodzielnej pracy. Lekcje grzeczności, poświęcone konkretnym zagadnieniom, np. mówieniu dziękuję czy przepraszam, mogą odbywać się także podczas prezentacji na kręgu.
Podsumowanie
Sukces Metody polega na tym, że powstała w oparciu o fakty z dziedziny rozwoju człowieka. Metoda odpowiada na potrzeby charakterystyczne dla poszczególnych okresów ludzkiego rozwoju. Pedagogika Montessori to pedagogika miłości, stawiająca na budowanie wartościowych relacji zarówno między dziećmi, ale także między dziećmi i ich otoczeniem. Dziecko w systemie Montessori charakteryzuje ogromny potencjał poznawczy – jest ono niezależne i ciekawe otaczającego je świata. Wybiera i podejmuje samodzielnie różne aktywności. A mając tak „chłonny umysł” już od momentu narodzin, potrzebuje takiego otoczenia, które wesprze je w naturalnym procesie nauki świata. Dzieci i osoby dorosłe, które miały możliwość rozwoju w środowisku Montessori wypracowały zdolności, pozwalające im dostosować się do zmieniającego się świata. Osoby takie mają też widoczny wpływ na swoje otoczenie.
Witaj! Jestem Viola, a to jest moje miejsce w Internecie. Dzielę się tutaj moją wiedzą, doświadczeniem i entuzjazmem do metody Montessori. Polub ją, tak jak ja!