Lekcja Ciszy w Montessori
Lekcja Ciszy jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów metody Montessori. Jest to taki punkt organizacji dnia, który wyróżnia placówki Montessori na tle konwencjonalnych przedszkoli i szkół. Lekcje ciszy można porównać do medytacji, gdyż niosą one ze sobą pewien wymiar duchowości. Stanowią swoisty rytuał, czyli powtarzający się element, który daje całej grupie szereg korzyści. Bezpośrednim i najbardziej widocznym efektem lekcji ciszy jest spokój w grupie oraz wewnętrzne wyciszenie dzieci.
Osoby nie zaznajomione jeszcze z Metodą Montessori często dziwią się podczas zajęć adaptacyjnych, jak cicho potrafi być w takiej grupie. Jednak nie to jest wg mnie najważniejsze! Najistotniejszy w praktykowaniu lekcji ciszy jest osiągany w ten sposób trening dziecięcej koncentracji, wzmocnienie skupienia oraz fakt odkrywania przez dziecko swojego wewnętrznego życia. A dzieje się to ot tak, niby mimochodem. Dzięki dążeniu do osiągnięcia stanu ciszy dziecko koncentruje się, budując przez to samego siebie. Ćwiczenie lekcji ciszy ma na celu kształtowanie w dziecku jego zmysłów oraz samokontroli.
Dodam, że motywowanie dziecka do przebywania w ciszy nie może być jednak traktowane jako kara czy coś negatywnego. Jest to trening i edukacja, więc celem jest tutaj budowanie w dziecku pozytywnych skojarzeń z ciszą i skupieniem. Nauczyciel powinien tworzyć takie sytuacje edukacyjne, aby dziecku przebywanie w ciszy zapewnić i aby mogło ono ciszy doświadczać. Ponieważ lekcja ciszy jest pewnego rodzaju medytacją, zadaniem Nauczyciela jest przede wszystkim zapewnić warunki do jej przeprowadzenia.
“Cisza przynosi nam często wiedzę, której jeszcze całkiem nie pojęliśmy. Że mianowicie posiadamy życie wewnętrzne. Poprzez ciszę dziecko być może po raz pierwszy spostrzega własne życie wewnętrzne. Cisza przygotowuje duszę na określone doświadczenia.”
Domy dziecięce, Maria Montessori
Historia Lekcji Ciszy
W swoim “Sekrecie dzieciństwa” Maria Montessori przedstawia historię, dzięki której zwróciła uwagę na istotę ciszy w życiu dzieci. Kiedy pewnego razu do swojej przedszkolnej sali w rzymskim Casa dei Bambini przyniosła 4-miesięczne, ciasno zawinięte w becik niemowlę, zaobserwowała fascynujące wrażenie ciszy i spokoju, jakie wokół siebie roztaczała ta delikatna istota. “Oto mała nauczycielka” – Maria rzuciła swoim dzieciom żartobliwe wyzwanie mówiąc, że chyba nikt z nich nie potrafi być tak samo spokojny. Zadanie wsłuchiwania się w cichutki oddech niemowlęcia na tyle zajęło dzieci, że zastygły one w niezwykłym skupieniu i wsłuchane również w swoje oddechy zwróciły uwagę nawet na tykający na ścianie zegar. Chwila zadumy pozwoliła całej grupie dosłyszeć także dochodzące z zewnątrz, niedosłyszane zwykle odgłosy. Każdy chciał doświadczać tej ciszy i każdy chciał w niej trwać.
Co daje Lekcja Ciszy?
Sytuacja z niemowlęciem zainspirowała Marię Montessori do badań nad znaczeniem spokoju i ciszy. Pewnego razu postanowiła przetestować ostrość słuchu u dzieci. Test polegał na wezwaniu szeptem po imieniu dziecka, które miało podejść do niej z innej części sali, nie robiąc przy tym zgiełku. Maria Montessori zauważyła wtedy, że wykorzystywanie przytłumionego głosu w codziennej pracy kształtuje w dzieciach wrażliwość na ciszę i pobudza ich koncentrację, tak ważną w prawidłowym rozwoju dzieci. Maria zauważyła też, że każde ćwiczenie wymagające precyzji, a umożliwiające dziecku rozpoznanie błędu przy użyciu zmysłu słuchu (np. usłyszenie rozsypanej kaszy lub stuk drewnianych elementów), skłaniało te dzieci do samodoskonalenia. Cisza nie opiera się więc na bierności dziecka i powinna być aktywnie trenowana. Wiąże się to ze świadomym jej kontrolowaniem, a przez to ze wzmocnieniem uwagi.
Oznacza to między innymi, że to właśnie my, jako Rodzice i Nauczyciele, możemy nauczyć nasze dzieci spokoju. Większą moc będzie miała spokojna i wyważona prośba o ciszę, niż wykrzyczenie “Uspokój się!”. Hałas może spowodować jedynie nakręcenie się spirali emocji. Dzieci, ucząc się głównie poprzez naśladowanie, będą też czerpały korzystne wzorce od swoich Przewodników.
Przebieg Lekcji Ciszy
Lekcja ciszy przebiega zawsze wg podobnego schematu, różniąc się między sobą użytymi rekwizytami. Poniżej przedstawiam, jak w ciekawy i piękny sposób można przeprowadzić w przedszkolu lekcję ciszy. Podobne aktywności można też z powodzeniem stosować w domu.
- Zaproszenie do lekcji ciszy. Aby zaprosić dzieci do lekcji można wykorzystać spokojną melodię. Oczywiście dzieci muszą wiedzieć, że słysząc tą konkretną muzykę, mają usiąść spokojnie na kręgu i czekać na Nauczyciela.
- Wprowadzenie. Jeśli jest to początek roku lub w grupie są nowe dzieci, Nauczyciel cichym i spokojnym głosem opisuje, co się wydarzy oraz bardzo powoli prezentuje przedmiot lekcji. Np. “Spójrzcie, teraz będziemy podawać sobie dzwoneczek tak, aby on nie zadzwonił”. W grupie znającej Lekcję Ciszy wystarczy sama prezentacja sposobu podania dzwoneczka.
- Kolej na dziecko. Po prezentacji Nauczyciela, tę samą czynność wykonuje już dziecko i podaje dzwoneczek następnej osobie siedzącej w kręgu.
- Lekcja kończy się, gdy wszystkie obecne dzieci będą miały okazję wykonać czynność będącą przedmiotem lekcji (tutaj: dzwoneczek wraca do Nauczyciela).
Jeśli dzwoneczek wyda jednak jakiś dźwięk – zignoruj to, powstrzymaj się od komentarza i pozwól w ciszy dokończyć dziecku zadanie.
Jeśli któreś dziecko nie będzie miało ochoty na aktywne uczestnictwo w lekcji, to nie musi tego robić. Siedzi wtedy spokojnie na kręgu i trenuje w skupieniu obserwację swoich kolegów.
Lekcja Ciszy – rekwizyty i pomysły
- dzwoneczek – bezgłośne podawanie go kolejnej osobie
- ozdobne gasidełko do świec – gaszenie przez dziecko świecy zapalanej przez Nauczyciela
- podawanie sobie wypełnionego zabarwioną wodą naczynia (np. kielicha) w taki sposób, aby nie uronić kropli. Można też z tym naczyniem wykonać przejście dookoła kręgu
- przekazywanie sobie talerzyka z położonym na nim piórkiem tak, aby piórko nie spadło. Można też przenosić piórko na dłoniach poruszając się dookoła kręgu
- nakręcanie malutkiej pozytywki ze spokojną melodią i przekazanie jej kolejnej osobie
- dzwonek Koshi i chodzenie z nim wokół kręgu tak, aby wydawał cichy, przyjemny i wyciszający dźwięk
- ususzony kwiat herbaty i przezroczysty dzbanek – obserwacja procesu zaparzania, kiedy kwiat powoli otwiera się i rozwija piękne płatki
Ja uwielbiam przeprowadzać Lekcje Ciszy i w nich uczestniczyć. Jakie są Wasze propozycje na urozmaicenie takich lekcji?
fot. Canva Pro
Witaj! Jestem Viola, a to jest moje miejsce w Internecie. Dzielę się tutaj moją wiedzą, doświadczeniem i entuzjazmem do metody Montessori. Polub ją, tak jak ja!
[…] to wielkie objawienie, ale nie był to jedyny wkład dzieci w moją metodę. One także stworzyły lekcje ciszy. Wydawały mi się być nowym typem dzieci. Stały się sławne na cały świat, w konsekwencji […]