Dywanik w metodzie Montessori

Na pewno znacie takie dzieci, których wszędzie jest pełno i którym trudno jest usiedzieć w jednym miejscu. Dzieci mają naturalną i przeogromną potrzebę ruchu. Nam dorosłym może to niestety przeszkadzać, ale potrzebę tą trzeba w jakiś sposób zaspokoić. Jednym ze sposobów, które proponuje metoda Montessori na ukierunkowanie tej dziecięcej energii jest użycie w codziennych aktywnościach specjalnych dywaników. Dywanik Montessori jest jednym z charakterystycznych elementów Metody Montessori. Czym jest i dlaczego jego funkcja jest istotna? W klasie Montessori można zobaczyć dzieci siedzące przy stolikach, ale również na podłodze nad małymi dywanikami, na których rozłożone są przeróżne materiały… A opis klasy Montessori możesz znaleźć w tym wpisie.

Historia montessoriańskiego dywanika

W czasach, kiedy Maria Montessori zaczynała swoją pracę z dziećmi, w szkołach a nawet w przedszkolach znajdowały się ogromne i niewygodne ławy. Ich założeniem było narzucenie dzieciom dyscypliny oraz unieruchomienie ich w jednej pozycji. Maria Montessori była gorliwą przeciwniczką szkolnych ław. W „Domach dziecięcych” pisała:

Rozpowszechnione jest mniemanie, że w szkole ławka powinna być ciężka i przytwierdzona do ziemi. Opiera się to wszystko na poglądzie, że dziecko powinno rosnąć, będąc unieruchomione, i na dziwacznym przesądzie, że działalność pedagogiczna tak samo, jak modlitwa, odbywać się może tylko przy zachowaniu pewnej pozycji ciała.

Maria Montessori obserwując swobodną aktywność dzieci zauważyła, że na miejsce pracy dzieci często wybierały podłogę – siadały na niej albo nawet się kładły. Dziś wiemy, że częsta zmiana pozycji jest dużo korzystniejsza dla dziecka niż długotrwałe siedzenie w jednym miejscu. Aktywności na podłodze Montessori uznała za dziecięcą potrzebę. Dlatego w szkołach i przedszkolach proponowała inny model organizacji przestrzeni. Polegał on na tym, że dziecko mogło samo wybrać miejsce swojej pracy – albo na podłodze ze specjalnym dywanikiem, albo przy stoliku. Meble w takiej przestrzeni dostosowane też były rozmiarami do ich małych użytkowników. Ogromne i ciężkie ławy Montessori zastąpiła stolikami i krzesełkami, które były na tyle lekkie, że dzieci samodzielnie mogły je przenosić. Takie wyposażenie sali widujemy już powszechnie w dzisiejszych przedszkolach, jednak przed stuleciem była to istna rewolucja w organizacji dziecięcej przestrzeni.

Jakie korzyści daje dywanik w metodzie Montessori?

Głównym powodem wprowadzenia do pracy dziecka dywanika jest chęć wspierania jego naturalnych, rozwojowych potrzeb. Dziecko ma wewnętrzną potrzebę budowania dobrych nawyków i samodyscypliny. Co może wydać się zaskakujące, ma też ogromny pociąg do wprowadzania porządku! To dlatego np. ustawia i segreguje wszystkie swoje zabawki na środku pokoju. Dlatego może czuć niepokój a nawet płakać, kiedy w drodze do domu niespodziewanie zmieniasz waszą tradycyjną trasę. Przypomnij sobie, jak reaguje Twoje dziecko, jeśli kolega niechcący powiesi kurtkę na jego wieszaczku. Około 2,5-3. roku życia porządek to naturalna potrzeba rozwojowa dziecka. Później, około 5. roku życia, ta potrzeba zanika. Może jednak zostać rozwinięta w dobry nawyk, o ile jako dorośli wspieraliśmy dziecko w tej kwestii. Dajmy więc dziecku pracować w taki sposób, aby było to dla niego najkorzystniejsze! Dywanik Montessori odpowiada na potrzeby dziecka, gdyż sprzyja utrzymaniu porządku i wyznacza dziecku konkretny obszar dla jego pracy. Pozwala dziecku na pracę w wygodnej dla niego pozycji i sprzyja koncentracji na wykonywanej czynności. Co istotne – ponieważ dywanik wyznacza swym obrębem pewną granicę, dziecko nie rozrzuca swojej pracy po podłodze, a wszystko zostaje na dywaniku! Pracując w taki sposób dziecko uczy się także dyscypliny. Przed każdą pracą dywanik należy w odpowiedni sposób rozłożyć na podłodze, następnie przynieść wybrany materiał, np. różową wieżę. Po zakończonej pracy należy odłożyć pomoc na właściwe miejsce, a potem zrolować i odnieść dywanik. Każde dziecko pracujące na podłodze, poprzez ułożenie dywanika wskazuje też innym osobom miejsce swojej pracy, a jeśli tylko zechce, to może zaprosić kogoś do wspólnej aktywności. Dzieci uczą się w ten sposób szanować przestrzeń innych osób, z którymi dzielą montessoriańską klasę.

Kilka wskazówek, jak wybrać i używać dywanika Montessori:

• dywanik powinien być trwały, estetyczny, w jasnym jednolitym kolorze, aby nie rozpraszał uwagi dziecka podczas pracy
• najlepiej, aby dywanik był wykonany z naturalnych włókien
• dywanik jest zazwyczaj wielkości łazienkowej maty, a jego rozmiary muszą pozwalać dziecku na samodzielne jego rozkładanie i przenoszenie
• zaplanuj w klasie miejsce (np. kosz lub półkę), aby przechowywać tam wszystkie dywaniki
• pokaż indywidualnie każdemu dziecku, jak obchodzić się z dywanikiem – przynieś go, rozłóż, następnie zroluj z powrotem i odłóż na miejsce. Taka prezentacja pokaże dziecku przeznaczenie dywanika lepiej niż słowa!
• pokaż każdemu dziecku, jak poruszać się po klasie, gdy rozłożone są na podłodze dywaniki (nie stąpamy po dywanikach, gdyż są one odpowiednikiem stolików)

Metoda Montessori nie polega na pozwalaniu dziecku na wszystko, czego ono tylko chce. Metoda jest spójnym i kompletnym podejściem do wychowania i edukacji dzieci, a dywanik jest jej bardzo ważnym elementem. Pozwalamy dziecku na wiele i podążamy za nim. Wszystko odbywa się zawsze jednak w ramach pewnych zasad. Dywanik w metodzie Montessori jest tego doskonałym przykładem!

fot. Freepik, Canva Pro